Tadeusza Klimskiego interpretacja antropologii Karla Rahnera – wprowadzenie do dyskusji
Mikołaj Krasnodębski
Tadeusza Klimskiego interpretacja antropologii Karla Rahnera – wprowadzenie do dyskusji, w: Tadeusz Klimski (1948-2013). Filozofia i
służba. Wokół myśli Tadeusza Klimskiego, red. A. Andrzejuk, Wydawnictwo von
Borowiecky, Warszawa 2014, s. 39-48.
„Bernard z Chartres mawiał, że jesteśmy jak gdyby karłami, którzy dostali się na ramiona olbrzymów, aby mogli widzieć więcej i dalej niż oni, wprawdzie nie dzięki bystrości własnego wzroku lub wzrostowi ciała, lecz dlatego, że wznosi ich i wywyższa wielkość olbrzymów”.
„Dicebat Bernardus Carnotensis nos esse quasi nanos, gigantium humeris incidentes, ut possimus plura eis et remotiora videre, non utique proprii visus acumine, aut eminentia corporis, sed quia in altum subvehimur et extollimur magnitudine gigantea”
Joannis Saresberensis, Metalogicus, III, 4. Patrologia Latina, 199, 900 C.
Opis fresku „Szkoła Ateńska” Rafaela
Opis fresku „Szkoła Ateńska” Rafaela
(na stronie został zamieszczony tylko fragment reprodukcji! Warto zapoznać się z całym dziełem).
Fresk „Szkoła Ateńska” należy do słynnych Stanze Rafaela (właściwie Raffaelo Santi 1483-1520). Powstał w latach 1509-1511. Mistrz wykonał go na polecenie papieża Juliusza II, który chciał ozdobić pałac watykański.
Fresk przedstawia filozofów greckich i helleńskich. Możemy powiedzieć, że Rafael namalował na ścianie apartamentów Borgiów podręcznik do historii filozofii greckiej. W „Szkole Ateńskiej” widzimy filozofów i uczonych od Heraklita z Efezu (VI/V wiek przed Chrystusem) do neoplatoników (V i VI wiek po Chrystusie). Jest to zatem przegląd kultury umysłowej Grecji i Cesarstwa Rzymskiego, obejmujący około 1200 lat.
W dolnej lewej części fresku Rafael umieszcza presokratyków: Heraklita, Pitagorasa. Heraklit (być może ma rysy Michała Anioła) opiera się lewą ręką na marmurowym bloku. Pitagoras siedzi na schodach i zapisuje księgę. U jego stóp leży tablica z rysunkiem przekroju naczynia w kształcie litery „U” do połowy napełnionego wodą. Nad Heraklitem i Pitagorasem stoi młodzieniec ubrany w białą szatę. Symbolizuje on greckiego efeba, który uprawia filozofię i ucieleśnia ideał kalokagathias, czyli piękna i dobra (może jest to Francesca Maria Della Rovere). Obok młodzieńca stoi mężczyzna z otworzoną księgą. Jest to: albo Parmenides, albo Empedokles. Powyżej na schodach stoją: Sokrates i jego uczniowie. Sokrates jest ubrany w zieloną szatę (Możemy zaobserwować podobieństwo do rzeźb przedstawiających Sokratesa zachowanych ze starożytności). Starzec po jego prawej stronie, to najprawdopodobniej Kriton. Z kolei młodzieniec po lewej – Ksenofont. Młody człowiek w hełmie to prawdopodobnie Alkibiades.
W centrum fresku widzimy Platona i Arystotelesa, dwie czołowe postacie nie tylko w filozofii greckiej, ale filozofii w ogóle. Platon wskazuje ręką na niebo, co ma symbolizować teorię idei. W drugiej ręce trzyma książkę pt. „Timajos”. Była to najbardziej znana i najczęściej czytana książka Platona w renesansie. Twarz Platona nosi rysy Leonarda da Vinci. Arystoteles – w przeciwieństwie do Platona – wskazuje na ziemię. Podkreśla w ten sposób znacznie świata materialnego. Arystoteles trzyma w ręku „Etykę”. Jest to „Etyka nikomachejska” – dzieło również popularne w odrodzeniu. Poniżej, u stóp Platona i Arystotelesa, na schodach leży cynik Diogenes z Synopsy. Obok Diogenesa na schodach leży miseczka z soczewicą, którą spożywał filozof. Oznacza ona umiar i ograniczenie potrzeb życiowych do minimum.
W prawej dolnej części Rafael przedstawia: Euklidesa lub Archimedesa, Zoroastra i Ptolemeusza. Pochylony matematyk otoczony uczniami to właśnie Euklides lub Archimedes. Matematyk może mieć rysy twarzy Bramantego. Obok stoi mędrzec trzymający kulę przedstawiającą niebo. Jest to Zoroaster uznany w renesansie za autora „Wyroczni Chaldejskich”. Jest nim faktycznie Julian zwany Teurgiem. „Wyrocznie Chaldejskie” to dzieło opisujące nauki magiczno – teurgiczne, które wywarły duży wpływ na kulturę późnego antyku (na Jamblicha i Proklosa). Mężczyzna trzymający kulę ziemską to Ptolemeusz. Młodzieniec w czarnym nakryciu głowy - po prawo – to może sam Rafael. Jest to obok dziecka po lewej stronie fresku i greckiego efeba, jedyna osoba, która „nie uczestniczy” w dyskusji, lecz patrzy na odbiorcę oglądającego dzieło Rafaela.
Powyżej, nad głowami matematyków i przyrodników, znajdują się filozofowie neoplatońscy. Zwraca uwagę samotny starzec stojący po środku tej grupy. Jest to prawdopodobnie: Plotyn lub któryś z jego uczniów. Tuż obok – po prawej stronie starca – widzimy ucznia piszącego u boku nauczyciela. Na jego twarzy maluje się zaangażowanie i przejęcie. Wydaje się, że jest cały pochłonięty swoją pracą.
„Szkoła Ateńska” Rafaela przedstawia postacie ludzkie z doskonałą precyzją (szaty, ornamenty). Postacie mimo, że wydają się zastygłe w marmurowym pałacu, są pełne dynamizmu i harmonii. Na twarzach ich widać uczucia i emocje. Pozwala to nam wyobrazić sobie dyskusje i spory toczone pomiędzy uczonymi. Szkoda, że nie możemy bezpośrednio się do nich przyłączyć! Fresk Rafaela nie przestawia zatem martwej galerii postaci, ale jest żywym obrazem historii ludzkich idei.
